Op je plek leren staan met behulp van familieopstellingen

Met een opstelling breng je een helende beweging tot stand wat op een diep niveau gevoeld en verwerkt kan worden. Het helpt je om inzicht te krijgen in bepaalde processen die zich afspelen in je systeem. Een opstelling is dus een manier van systemisch werken. Deze methode is ontwikkeld door Bert Hellinger en heeft over de jaren al vele mensen geholpen om tot verandering te komen.

Wat zijn systemen?

Wanneer doe je een opstelling?

Wanneer jij binnen jouw systeem niet op de juiste plek staat, zal je dit onbewust merken op diverse gebieden in je leven. Een disbalans in het systeem uit zich vaak op verschillende holistische niveaus en kan ook nog eens per persoon verschillen. Maar over het algemeen kan iedereen die inzicht wil verkrijgen in een probleem of een bepaalde (levens)vraag een opstelling doen.

Merk jij bijvoorbeeld op dat jij altijd voor iedereen aan het zorgen bent en daarin niet aan jezelf toekomt of grenzen kunt bewaken? Dan kan het best wel eens zo zijn dat dit te maken heeft met jouw rol in je familiesysteem. Waren je ouders bijvoorbeeld vaak afwezig, dan kan het best wel eens zo zijn dat jij op jonge leeftijd voor jezelf, je broertje(s) en/of zusje(s) én soms ook wel eens voor je ouders moest zorgen. Hierdoor kon je geen zorg van je ouders ontvangen en voelde je niet de ruimte om kind te zijn. Door je ouders dichterbij te verwelkomen in de opstelling en hun steun te voelen, zul je merken dat je beter op je plek komt te staan. Wanneer jij op je plek staat, ervaar je meer kracht om grenzen aan te geven en tijd voor jezelf te maken.

Wat als een systeem niet goed werkt?

Het kan dus wel eens voorkomen dat jij niet op de juiste plek van jouw systeem staat. Volgens familieopstellingen-expert Els van Steijn kun je een systeem vergelijken met een fontein. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de fontein van je familie, dan zouden je grootouders bovenaan de fontein staan, een bak eronder staan je ouders en daaronder sta jij, met je eventuele broers en zussen. Mocht je kinderen hebben, dan komen deze weer in de bak onder de jouwe te staan. Wanneer jij niet meer op jouw plek staat van de fontein, ben je waarschijnlijk opgestegen of afgedaald en ontstaat er verstrikking. Dit kan bijvoorbeeld ontstaan wanneer jij verantwoordelijkheid overneemt die niet bij jou hoort of wanneer je vanuit (ver)oordeling uit verbinding gaat.

Hoe herstel je een systeem?

Hoe werkt een opstelling?

Een opstelling bestaat altijd uit minimaal twee personen: een vraagsteller en een begeleider. Soms kunnen er ook representanten zijn die de opstelling aanvullen. Hieronder staan de verschillende rollen uitgelegd:

• Een vraagsteller: de persoon die centraal staat in de opstelling. Vaak heeft deze persoon een hulpvraag.
• Een begeleider: de persoon die het overzicht houdt over de opstelling en de vraagsteller begeleidt.
• Eventuele representanten: een groep mensen die verschillende elementen in het systeem kunnen vertegenwoordigen.

Door verschillende mensen (representanten) of elementen een bepaald onderdeel van een systeem te laten vertegenwoordigen, ontstaat er een fysiek beeld van het probleem of de situatie waar de vraagsteller tegenaan loopt. Het zal altijd verband houden met de hulpvraag of een diepere laag rondom de hulpvraag. De innerlijke wereld van de vraagsteller wordt door middel van een opstelling verduidelijkt.

Wanneer de huidige situatie is geschetst, wordt er gekeken naar wat er nodig is om tot extra inzichten of verandering te komen. Zo kunnen representanten bepaalde woorden uitspreken die helend zijn richting de vraagsteller. Ook is het mogelijk om bepaalde elementen een andere plek te geven in de ruimte zodat de vraagsteller kan doorvoelen wat dit met hem of haar doet. Door te werken met opstellingen geef je de vraagsteller diepere inzichten in zichzelf en in zijn of haar omgeving.

Verschillende vormen van opstellingen

Er zijn verschillende werkvormen voor een opstelling: een opstelling met representanten, een opstelling met vloerankers en een tafelopstelling. Een opstelling kan nooit fout zijn. Er dient zich aan wat er komt en daar mag de vraagsteller inzichten uit halen. Afhankelijk van de gekozen werkvorm kan de opstelling er fysiek anders uitzien. Maar de uiteindelijke werking van de opstelling zal, ongeacht de gekozen werkvorm, verhelderend zijn.

Opstelling met representanten

Een opstelling met representanten is een actieve vorm van werken met opstellingen, omdat er veel gevoeld en beleefd wordt. Naast de ervaringen van de vraagsteller en begeleider, voelen de representanten intuïtief mee naar wat er gevoeld mag worden. Er kunnen op deze manier extra inzichten ontstaan. Daarnaast is belangrijk dat jij jezelf te allen tijde veilig voelt tijdens een opstelling met representanten.

Opstelling met vloerankers

Vloerankers zijn speciale vellen die je op de grond legt en die een bepaald element vertegenwoordigen. Sommige gebruiken hiervoor gekleurde vloerankers, maar je kan ook A4-papier gebruiken en daar woorden opschrijven die het element vertegenwoordigen. Door gebruik te maken van vloerankers creëert een begeleider de mogelijkheid voor de vraagsteller om in en uit een bepaalde rol te stappen. Dit geeft de vraagsteller de gelegenheid om verschillende aspecten te voelen en fysiek in beweging te komen.

Tafelopstellingen

Een tafelopstelling doe je één-op-één. Je gebruikt hiervoor poppetjes, blokjes of andere elementen. Het voordeel van een tafelopstelling is dat het geschikt is voor een groot systeem. Als je bijvoorbeeld een familieopstelling doet en de vraagsteller heeft twintig personen die allemaal een belangrijk plekje hebben in zijn of haar systeem, dan kun je dit overzichtelijk neerzetten met een tafelopstelling.